អ្នកនិពន្ធ
គឺត្រូវតែជាអ្នកផ្សុំាខ្លួននឹងការពិត ព្រោះមានតែការពិតមួយគត់
ដែលអាចដឹកនាំអ្នកអានឱ្យចាកចេញបានពីទ្រុងមាសនៃការបោកប្រាស់។
គុណភាពនៃសម្តីរបស់មនុស្ស គឺជាសម្តីពិត សម្តីស្មោះត្រង់
និងសម្តីដែលនិយាយមានចេតនាចង់ឱ្យអ្នកដទៃល្អ ប្រៀបដូចជាគុណភាពនៃសំណេរ
គឺស្ថិតនៅត្រង់ការពិតឬសច្ចភាព។ ក្នុងការខ្ជាក់គំនិតបែបទស្សនៈ
វាជាគំនិតដែលស្ថិតនៅកណ្តាលរវាងត្រូវនិងខុស ពេញចិត្តពីអ្នកដទៃនិងស្អប់
សច្ចភាពនិងកលមាយា ពិតនិងក្លែងក្លាយ។ ចន្លោះនេះជាចន្លោះដែលអ្នកអានត្រូវប្រើការគិតពិចារណាដោយខ្លួនឯង
ដោយយកលទ្ធផលសង្គមមកវាស់វែង។ ការសរសេរ ទោះយើងចង់សរសេរបកស្រាយទ្រឹស្តី
ឬបង្ហាញគំនិតបែបណាក៏បានដែរ សំខាន់ឱ្យតែវិជ្ជមាន នាំប្រយោជន៍រួម
និងអាចពិចារណាសមស្របតាមហេតុផលជាក់ស្តែង។ តើត្រូវឬខុស អ្នកណាជាអ្នកកំណត់
ឬត្រូវបានវាស់វែងដោយអ្វី?
អ្នកនិពន្ធ
គួរណាតែធ្វើខ្លួនឱ្យដូចជាអ្នកនយោបាយល្អ ជាបុគ្គលមានគោលការណ៍
គិតប្រយោជន៍រួម មានចិត្តមេត្តាសាបព្រោះគ្រាប់ពូជសង្គម
និងដាច់ខាតត្រូវតែជាមនុស្សដែលស្គាល់ខ្លួនឯងច្បាស់លាស់ជាងអ្នកដទៃ។
នៅពេលណានរណាម្នាក់យល់ពីអ្វីដែលខ្លួនកំពុងធ្វើច្បាស់លាស់
គឺយើងពុំអាចចោទបុគ្គលនោះថាអត្តនោម័តិឬមានះទេ។
អត្តនោម័តិក្នុងន័យអក្សរសាស្រ្ត គឺជាការយល់ឃើញដោយគំនិតនៃខ្លួនឯង។
របៀបនៃការសរសេររបស់ខ្ញុំភាគច្រើន ខ្ញុំបានបញ្ចូលនូវគំនិតខ្លះនៅខាងដើម
ឬខាងចុងថា “ជាគំនិត
ឬទស្សនៈសម្រាប់ពិចារណា ជាពិសេសទស្សនៈ រមែងស្ថិតនៅចន្លោះត្រូងនិងខុស”។ ឥរិយាបថនេះ
មិនខុសពីឥរិយាបថរបស់អ្នកប្រាជ្ញចិន ឡៅ ជឺ ដែលសរសេរគម្ពីរតៅ (Toa Te Ching) “តៅក្លែងក្លាយ
គឺជាតៅដែលអាចនិយាយរៀបរាប់ប្រាប់អ្នកដទៃបាន [...]”។
បើបានអានដល់ចប់គម្ពីរតៅ តែលុះត្រលប់មកអានទំព័រដើមវិញ
គឺយើងនឹងឃើញថា “អ្នកនិពន្ធប្រាប់រួចហើយថា
<គំនិតដែលសរសេរចេញមក គឺមិនពិតទេ
ព្រោះអាចរៀបរាប់ពន្យល់ដល់អ្នកដទៃបាន>”។
ខ្ញុំសូមបកស្រាយពីហេតុផលដែល ឡៅ ជឺ
ធ្វើបែបនេះ គឺព្រោះតែសភាពនៃគំនិត វារមែងងាយស្រួលគិត តែសភាពនៃការអនុវត្ត
រមែងពិបាកបន្តិច។ ពាក្យងាយស្រួល ងាយយល់ តែពិបាកធ្វើ។ ពាក្យពេចន៍សាមញ្ញ
តែមនុស្សធ្វើតាមមិនបាន។ ទ្រឹស្តីពុទ្ធនិយមបានបង្រៀនពីសេរីភាពនៃការជឿ
ការគិត ឬការស្របតាម ឬការយល់តាម។ ខ្ញុំសុំសង្ខេបចំណុចខ្លះទាក់ទងនឹងគម្ពីរកាលាមសូត្រ
ដែលមានដូចជា ការឮតៗគ្នា ក៏ជឿថាត្រូវឬខុស, ការផ្អើលតាមហ្វូង
មានមនុស្សច្រើន ក៏ជឿថាត្រូវឬខុស, ការប្រៀបផ្ទឹមឃើញថាត្រូវដូចនឹងគម្ពីរ
ឬសៀវភៅណាមួយ ក៏ជឿថាត្រូវឬខុស, ការកាត់ន័យយក ឬការដៅស្មានៗតាមបែបអនុមាន
ក៏ជឿថាត្រូវឬខុស។ ប៉ុន្តែខុសឬត្រូវ
វាអាស្រ័យតែទៅលើលទ្ធផលដែលបានអនុវត្តគំនិត ដ្បិតបើលទ្ធផលល្អ គឺហៅថា “ត្រូវ” ឬបើលទ្ធផលអាក្រក់
គឺហៅថា “ខុស”។
ក្នុងចំណោមទស្សនៈវិទូក្រិកបុរាណទាំងប៉ុន្មាន ខ្ញុំពេញចិត្តនឹងគំនិតរបស់សូក្រាត
ដែលស្រដៀងព្រះពុទ្ធ
ព្រោះសូក្រាតឱ្យតម្លៃទៅលើការពិចារណាខុសត្រូវដោយខ្លួនឯងរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។
សូក្រាតជាអ្នកប្រាជ្ញដែលបដិសេធខ្លួនឯងថាគ្រូ ឬជាអ្នកបង្រៀនអ្នកដទៃ
ដ្បិតដោយមូលហេតុលោកយល់ថា “គរុកោសល្យ ឬក្បួនក្នុងការបង្រៀន
គឺត្រូវជំរុញឱ្យមនុស្សប្រើប្រាស់សមត្ថភាពគិតដោយខ្លួនឯង
និងរៀនដោយខ្លួនឯង”។
សូក្រាត ពោលថា “ខ្ញុំពុំមានសមត្ថភាពបង្រៀននរណាម្នាក់ពីចំណេះដឹងអ្វីមួយទេ
តែខ្ញុំមានសមត្ថភាពធ្វើឱ្យមនុស្សគិតដោយខ្លួនឯង
[ប្រើប្រាស់សមត្ថភាពនៃការគិតពិចារណាររកហេតុផល]”។
ដោយហេតុនេះហើយ ទើបទស្សនវិជ្ជារបស់សូក្រាត គឺជាការបង្កើតសំណួរ
និងប្រើប្រាស់ពាក្យ “ចម្ងល់
ឬការមន្ទិល” ជាគោលដែលជាមធ្យោបាយនៃការរៀនសូត្រ។
នេះជាគំនិតសម្រាប់ពិចារណាមួយ ហើយក៏ជាផ្លូវនៃការរីកចម្រើនសង្គមដែរ
ដែលផ្ទុយពីសង្គមខ្មែរយើង
គឺមនុស្សចូលចិត្តបង្ហាត់បែបបង្គាប់បញ្ជាឱ្យគិតទៅតាមរបៀបដែលអ្នកបង្រៀនយល់ថាត្រូវ។
ក្នុងគំនិតរបស់អ្នកប្រាជ្ញឥណ្ឌា អូស្ហូ (Osho) បានបង្ហាញពីចំណុចខ្លាំងនិងចំណុចខ្សោយនៃមនុស្សលោកខាងលិចនិងលោកខាងកើត
ដ្បិតម្ខាងៗគឺពាក់កណ្តាល។ ម្ខាងគឺជាក្រុមដែលឱ្យតម្លៃលើការអនុវត្តនិយម
ឬវិទ្យាសាស្រ្ត រីឯម្ខាងទៀតឱ្យតម្លៃលើចិត្តវិញ្ញាណ ឬពិភពនៃចិត្ត (Spirituality)។ បើចំពោះខ្មែរយើងវិញ មានបញ្ហាខ្លះ
គឺងុបងល់ដោយអវិជ្ជានឹងរឿងដែលមើលមិនឃើញនឹងភ្នែកទទេ។ ចរិតអ្នកតក្កៈ
ឬចរិតអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត គឺឱ្យតម្លៃទៅលើអ្វីដែលភ្នែកមើលឃើញ
ឬអ្វីដែលជារូបធាតុ តែអ្នកចិត្តវិញ្ញាណ ឬអ្នកយល់ពីព្រលឹង
ឱ្យតម្លៃលើអ្វីដែលភ្នែកសាច់មើលមិនឃើញ។ ចំណុចនេះ
គឺចំណុចនៃការយល់ម្ខាងម្នាក់ តែអ្នកមានប្រៀប គឺអ្នកមានចំណេះដឹង យល់ដឹងច្បាស់ខាងលោកិយផង
ហើយយល់ដឹងច្បាស់ផ្នែកចិត្តវិញ្ញាណថែមទៀត។
យើងអាចក្រឡេកមើលថយក្រោយនាសម័យអាណាចក្រខ្មែរ
។ ខ្ញុំមិនសូវចង់សរសេរសំណេរបែបចិត្តវិញ្ញាណទេ ព្រោះវាពិបាកយល់ ហើយក៏មិនអាចយល់ដល់ដែរ
សម្រាប់អ្នកគ្មានការពិសោធ។ ប្រធានបទដែលចង់បង្ហាញ គឺជាបញ្ហាអត្តនោម័តិ
ឬមិនអត្តនោម័តិ។ បញ្ហាដែលអាចធ្វើឱ្យមនុស្សទាស់ទែងគ្នា
គឺការចង់ឱ្យអ្នកដទៃយល់ដូចខ្លួនយល់ ឬបើជាមេដឹកនាំវិញ
គឺចង់ឱ្យពលរដ្ឋគិតតាមរបៀបខ្លួនគិត។ ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកដែលយល់ តែងដឹងថា
“លើលោកយើងនេះ
យើងមិនអាចបង្ខំ ឬធ្វើឱ្យនរណាម្នាក់យល់ដូចយើងបានទេ
លុះត្រាតែបុគ្គលនោះបានពិចារណាយល់ដល់ដោយខ្លួនឯងរួចហើយ”។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្វីដែលយើងបានធ្វើ គឺធ្វើរួចហើយ។
យើងបានតាំងចិត្តដោយចេតនាល្អប្រាប់នូវអ្វីដែលយើងយល់ រីឯអ្នកដទៃយល់ស្រប
ឬមិនយល់ស្របតាម វាលែងក្លាយទៅជារឿងរបស់យើងទៀតហើយ។ ជាការចែករំលែកបន្ថែម
ជាពិសេសចំពោះយុវជនក្រោយៗ, សង្គមយើងមានវប្បធម៌ចាស់
ដែលពិបាកនឹងហែលឆ្លងឱ្យផុត ទាំងវប្បធម៌នៃការគិត ការនិយាយ ការប្រព្រឹត្តិ
និងការណ៍ដែលហៅថាត្រូវ ឬខុស។ ក្នុងការកំណត់អ្វីមួយថាត្រូវ ឬខុស
គឺយើងត្រូវពិចារណាពឹងផ្នែកទាំងលើផ្នែកតក្កហេតុ ឬហេតុផល ឬឡូហ្ស៊ីក
និងពឹងផ្អែកលើផ្នែកចិត្តវិញ្ញាណ មនសិការ និងជាពិសេសផ្នែកចិត្តសាស្រ្ត។
បញ្ហាខ្លះ
វាត្រូវក្នុងបរិបទនៃការគិតផ្នែកហេតុផល តែបែរជាខុសក្នុងបរិបទចិត្តវិញ្ញាណ
ឬដួងព្រលឹង។ រីឯបញ្ហាខ្លះទៀត វាត្រូវក្នុងបរិបទចិត្តវិញ្ញាណ ឬដួងព្រលឹង
ឬមនសិការ តែវាខុសក្នុងបរិបទហេតុផល ឬតក្កវិជ្ជា។ យើងត្រូវព្យាយាមថ្លឹងឱ្យស្មើរវាងការពិចារណា
និងការពាល់ដោយចិត្តខាងក្នុង។ យើងត្រូវយល់ឱ្យត្រូវ (ជាផ្នែកខាងក្នុងចិត្ត
ឬ Right
understanding) និងពិចារណាតាមហេតុផលឱ្យត្រូវ
(ជាផ្នែកគំនិតតក្កៈ ឬ Right thought) ព្រោះផ្នែកខាងក្រៅនិងផ្នែកខាងក្នុង
វាតែងយឹតយោងគ្នា ប្រៀបដូចជាព្រលឹងនិងកាយត្រូវពឹងគ្នាអ៊ីចឹងដែរ។
បើចិត្តពាល់មិនត្រូវ គឺមានហេតុផលតម្រង់ ឬបើហេតុផលគិតត្រូវបែបតក្កៈ
តែខុសពីចិត្ត គឺចិត្តយល់ត្រូវនឹងតម្រង់ការត្រិះរិះ។ ទុក្ខអរិយសច្ចៈ
ដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានសម្តែង
គឺពុំបានធ្វើឱ្យមនុស្សមួយចំនួននាសម័យនេះជ្រាបដល់សន្តាននៃចិត្តទេ
ដ្បិតមនុស្សខ្លះហាក់ដូចជាឱ្យតម្លៃអ្វីដែលមិនមែនជារបស់ខ្លួនឯង
ច្រើនជាងអ្វីដែលជារបស់ខ្លួនឯងពិតប្រាកដ។ មូលហេតុ គឺប្រហែលជាមានពីរ៖ ទី១
ព្រោះមនុស្សមានអវិជ្ជា និងតណ្ហា ជាការដឹកមុខ, និងទី២
ព្រោះមនុស្សមានតែវិជ្ជា តែពុំអាចប្រយុទ្ធឈ្នះតណ្ហាខ្លួនឯងបាន។
វិជ្ជាដែលពុំអាចទៅដល់ការពិសោធ គឺកម្រនឹងប្រយុទ្ធឈ្នះតណ្ហាខ្លាំងណាស់។
ការឈ្នះអ្នកដទៃមិនពិបាកដូចការយកឈ្នះខ្លួនឯងទេ។
តើយើងទទួលអារម្មណ៍បែបនេះ? គំនិតដែលយើងគិតយល់
មិនប្រាកដថាពាល់ រីឯគំនិតដែលយើងអាចពាល់ត្រូវ
ក៏មិនប្រាកដថាយើងអាចគិតយល់ដែរ។ សមហេតុផល ឬពាល់ ឬពាល់ផង សមហេតុផលផង?
No comments:
Post a Comment