អំណាននិងអំនួត ​

​គ្មានអ្វី​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​មនុស្ស​ធ្លាក់​ជ្រោះ​ ​ក្រៅតែ​ពី​ការ​ឡើង​ខ្ពស់​ពេក​នោះ​ទេ​។​ ​នេះ​មានន័យថា​ ​“​បើកាលណា​កំពុង​ ​គឺ​ដឹង​តែ​កំពប់​”​។​ ​គ្មានអ្វី​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​យើង​បរាជ័យ​ជាង​ភាព​ជោគជ័យ​នោះ​ទេ​។​ ​តើ​អ្វី​ជា​មូលហេតុ​ចម្បង​ដែល​នាំ​ឱ្យ​ ​“​កំពុង​ក្លាយទៅជា​កំពប់​ ​ឬ​ជោគជ័យ​ទៅជា​បរាជ័យ​?​”​ ​មូលហេតុ​ដ៏​ធំ​បំផុត​ ​គឺ​ចិត្ត​អំនួត​ ​ដ្បិត​ចិត្ត​អំនួត​ ​គឺ​តែង​សម្លាប់​មនុស្ស​សាហាវ​ជាង​បរាជ័យ​ទៅទៀត​។​ ​អំនួត​ ​វា​តែង​ធ្វើ​ឱ្យ​មនុស្ស​វង្វេងស្មារតី​ ​កើត​ចិត្ត​ប្រមាថ​លើ​អ្នកដទៃ​ ​មើលឃើញ​ខ្លួនឯង​ធំ​ហួស​ ​មើលឃើញ​អ្នកដទៃ​តូចបំផុត​។​ ​មនុស្ស​ដែល​គ្មាន​គ្រឹះ​ ​គឺ​ត្រូវ​រៀន​រស់​ក្នុង​ភាព​លំបាក​ជាមុន​សិន​។​ ​មនុស្ស​ដែល​ចង់​ជោគជ័យ​យូរអង្វែង​ ​គឺ​ត្រូវ​ឆ្លងកាត់​បរាជ័យ​ជា​គ្រឹះ​សិន​។​ ​អ្វីក៏ដោយ​ ​ឱ្យ​តែ​មាន​គ្រឹះ​ល្អ​ហើយ​ ​ទោះបីជា​លូត​ខ្ពស់​យ៉ាងណា​ ​ក៏​ទប់ខ្លួន​ជាប់​ដែរ​។​ ​តើ​អ្វីទៅ​ជា​អំណាន​ដែល​នាំ​ឱ្យ​មនុស្ស​អំនួត​?​

​

​ភ្នំ​ខ្ពស់​ ​ជ្រោះ​ជ្រៅ​ ​ធ្វើ​ស្តេច​ ​ធ្វើ​មន្រ្តី​ ​ធ្វើមេ​ដឹកនាំ​ ​តែង​ហត់នឿយ​ច្រើន​ ​ដ្បិត​ត្រូវ​មានការ​ងារ​ធ្វើ​ច្រើន​ ​ឧបសគ្គ​មាន​ច្រើន​ ​គ្មាន​ពេលវេលា​សម្រាប់​រឿង​ផ្ទាល់ខ្លួន​ឡើយ​។​ ​ជា​ធម្មតា​ ​អ្នកធ្វើការ​បាន​ច្រើន​ ​មោទកភាព​ក៏​ខ្ពស់​ដែរ​ ​ប្រៀប​ដូចជា​អ្នកអាន​សៀវភៅ​បាន​ច្រើន​ ​គង់តែ​មាន​អំនួត​ដោយសារតែ​ចំណេះ​ដែល​ខ្លួន​ទទួល​បាន​ពី​អំណាន​ដែរ​។​ ​អំនួត​ ​វា​អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​មនុស្ស​បាត់បង់​សីលធម៌​ក្នុងនាម​ជា​អ្នករៀន​សូត្រ​បាន​ច្រើន​។​ ​មាន​អ្នក​សួរ​សំណួរ​ទៅ​ ​អ្នកប្រាជ្ញ​គណិតវិទ្យា​ ​នៃ​សាសន៍​អ៊ី​ស្លាម​ ​អល់​ ​ក្ហារិ​ស្មិ​ ​(​Al​-​Khwārizmī​)​ ​ថា​ ​“​តើ​អ្វីទៅ​ជា​មនុស្ស​?​”​ ​ក្លា​រិ​ស្មិ​ ​ឆ្លើយ​ដោយ​លើក​នូវ​វិទ្យា​គណិត​សាស្រ្ត​មក​ជា​ទឡ្ហីករណ៍​ថា​ ​“​ប្រសិនជា​មនុស្សម្នាក់​មានចិត្ត​ខន្តី​អត​ធ្មត់​ ​និង​មាន​សីលធម៌​ល្អ​ ​គឺ​ស្មើនឹង​តួលេខ​ ​១​។​ ​បើសិនជា​មនុស្សម្នាក់​មាន​មន្ត​ស្នេហ៍​ ​គឺ​ត្រូវ​បន្ថែម​តួលេខ០​ ​ពីក្រោយ​លេខ១​ ​ដែល​ស្មើនឹង​ ​១០​។​.​.​.​ ​

​

​ .​.​.​បើ​មនុស្សម្នាក់​មានទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ច្រើន​ ​គឺ​ត្រូវ​ថែម​លេខ០​ ​មួយទៀត​ ​ពីក្រោយ​លេខ១០​ ​ដែល​ស្មើនឹង​ ​១០០​។​ ​បើសិនជា​មនុស្សម្នាក់​ថ្លៃថ្នូរ​ ​គឺ​ត្រូវ​ថែម​លេខ០​ ​មួយទៀត​ ​នៅ​ពីក្រោយ​លេខ​ ​១០០​ ​ដែល​ស្មើនឹង​ ​១០០០​។​ ​ប៉ុន្តែ​បើសិនជា​បាត់​លេខ១​ ​ដែល​នៅ​ពីមុខ​តែមួយ​តែមួយ​លេខ​ ​គឺ​ស្មើនឹង​បាត់បង់​ភាពជា​មនុស្ស​។​ ​ដូ​ច្នេះ​អ្វី​ៗ​នឹង​គ្មាន​តម្លៃ​ ​ឬ​មានតម្លៃ​ត្រឹមតែ​ស្មើ​ ​០​”​។​ ​ទស្សនៈ​មួយទៀត​ ​តើ​ដូចម្តេច​ដែល​ហៅថា​មនុស្ស​?​ ​ដែល​អាច​ហៅថា​មនុស្ស​ទៅ​បាន​ ​លុះត្រា​ណា​តែ​យើង​ស្គាល់​តម្លៃ​របស់​មនុស្សដទៃ​ដែរ​។​ ​នៅពេល​ណា​ដែ​យើង​ចេះ​ឱ្យ​តម្លៃ​មនុស្ស​ដែល​មានតម្លៃ​ ​ឱ្យ​តម្លៃ​មនុស្ស​ដែល​មានគុណ​ធម៌​ខ្ពស់​ជាង​យើង​ ​ឱ្យ​តម្លៃ​មនុស្ស​ដែល​ល្អ​ ​គឺ​វា​នឹង​ធ្វើ​ឱ្យ​ចិត្ត​អំនួត​ថយ​ចុះ​ ​ឬ​គ្មានចិត្ត​អំនួត​សោះ​។​ ​ចំពោះ​ការ​អាន​ ​ពេលណា​យើង​អាន​បាន​ច្រើន​ ​មាន​ប្រភព​ព័ត៌មាន​ច្រើន​ ​មានចំណេះ​ដឹង​ច្រើន​ ​គឺ​ប្រាកដ​ណាស់​ថា​នឹង​មានចិត្ត​រំជើបរំជួល​ផុស​ចេញ​។​ ​ការរំជើបរំជួល​នេះ​ ​វា​ទាក់ទង​នឹង​កម្រិត​ចិត្ត​ដែល​ខ្វះ​ការ​ហ្វឹកហាត់​លត់ដំ​ផ្នែក​ខាងក្នុង​។​ ​មានតែ​ចិត្ត​ដែល​ឆ្លងកាត់​នូវ​ការ​សមាធិ​ប៉ុណ្ណោះ​ ​ដែល​ជា​ចិត្ត​ដែល​នឹងន​ជាង​ចិត្ត​អ្នក​គ្មាន​សមាធិ​។​

​

​ក្នុង​កាលៈទេសៈ​ខ្លះទៀត​ ​ពេលណា​យើង​មានចំណេះ​ដឹង​ច្រើន​ ​ឬ​មា​នព៌​ត៌​មាន​ ​គឺ​វា​ធ្វើ​ឱ្យ​យើង​ពិបាក​គ្រប់គ្រង​ខ្លួនឯង​ ​ពីព្រោះ​អ្វី​ដែល​យើង​បាន​យល់​ ​អាច​ហួសពី​ការយល់​ដឹង​របស់​មនុស្ស​ដែល​មិនបាន​រៀន​ ​ឬក៏​មិនបាន​អាន​។​ ​បើ​និយាយ​ក្នុង​ទស្សនវិជ្ជា​ចិត្ត​វិញ្ញាណ​ ​(​Spirituality​)​ ​លុយ​នេះ១​ ​ចំណេះដឹង​នេះ២​ ​បើ​វា​បាន​ក្លាយទៅជា​ចៅហ្វាយនាយ​របស់​យើង​ហើយ​ ​គឺ​យើង​នឹង​ស្តាប់​តាម​បញ្ជា​របស់​វា​ ​ធ្វើ​ផ្តេសផ្តាស​ ​អំនួត​អូ​ទីនួ​ ​លែង​ខ្វល់​នឹង​អ្នកដទៃ​ទាំងអស់​ ​ដ្បិត​សំខាន់​យើង​យល់ថា​ ​“​ខ្ញុំ​មាន​លុយ​ ​ឬ​ខ្ញុំ​ចេះ​ជាង​”​។​ ​នេះ​មិន​ខុសពី​ទស្សនៈ​ដែល​ថា​ ​“​ចំណេះ​ជា​អំណាច​ ​[​មុខ​ពីរ​]​”​។​ ​ពិភពលោក​នៃ​គំនិត​ ​គឺ​ធំធេង​ខ្លាំង​ណាស់​ ​រី​ឯ​ពិភព​នៃ​ចិត្ត​ក៏​រឹតតែ​ធំជាង​គំនិត​ទៅទៀត​។​ ​នៅ​ស្រុកខ្មែរ​យើង​ ​មាន​អ្នកខ្លះ​ ​ឬ​យុវជន​ខ្លះ​ងប់ងុល​នឹង​ទស្សនវិជ្ជា​ ​មនុស្ស​មិន​តិច​ទេ​ដែល​ទំនង​ធ្លាប់​មាន​ចរិត​បែ​កៗ​ ​ឬ​ពេលខ្លះ​គ្រប់គ្រង​ខ្លួនឯង​មិនបាន​ផង​។​ ​ប្រវត្តិ​សាស្រ្ត​ក៏​មាន​ផង​ដែរ​ ​ទស្សនវិទូ​ខ្លះ​ ​ប្រឹងប្រែង​រៀនសូត្រ​រហូតដល់​បាន​បង្កើត​អ្វីមួយ​ថ្មី​ ​ឬ​ចេះដឹង​អ្វីមួយ​ថ្មី​ ​រហូតដល់​រំជើបរំជួល​ចិត្ត​ ​រត់​សប្បាយចិត្ត​ទាំង​អាក្រាត​ខ្លួន​ផង​ក៏​មាន​ ​(​អត់​ស្លៀកខោ​អាវ​)​។​ ​ការ​អាន​សៀវភៅ​បាន​ច្រើន​ ​ជួប​ទស្សនៈ​ល្អ​ៗ​ ​ពាល់​គំ​និ​ត​អស្ចារ្យ​ៗ​ ​ក៏​វា​អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​យើង​ហោះហើរ​បាន​ដែរ​។​ ​តើ​ត្រូវ​ធ្វើ​យ៉ាងណា​ ​ទើប​អាច​គ្រប់គ្រង​ខ្លួនឯង​បាន​?​

​

​តាមរយៈ​បទ​ពិសោធ​ខ្ញុំ​ ​ចិត្ត​ខ្ញុំ​សម្រេច​ទៅ​ដោយ​វិជ្ជា​មនោយិទ្ធិ​ ​(​អំណាចចិត្ត​ ​ឬ​ ​Willpower​)​ ​ក្នុង​កម្រិត​ដែល​អាច​ឈ្នះ​ខ្លួនឯង​បាន​។​ ​ក្រៅពី​នេះ​ ​ចំណេះដឹង​ផ្នែក​សមាធិ​ ​ការ​បដិបត្តិ​ចិត្ត​សមាធិ​ ​និង​ការយល់​ដឹងពី​រឿង​សាសនា​ ​ក៏​វា​ជួយ​ខ្ញុំ​បាន​ច្រើន​បំផុត​ក្នុង​ការគ្រប់គ្រង​ចិត្ត​នេះ​ដែរ​។​ ​ដូច​បាន​លើកឡើង​ខាងលើ​អ៊ីចឹង​ ​ចំណេះដឹង​ ​វា​គ្មានអ្វី​អស្ចារ្យ​ទេ​ ​បើ​យើង​មិន​ប្រើ​វា​ឱ្យ​ត្រូវ​ផ្លូវ​ ​មិន​បម្រើ​សេចក្តីល្អ​ ​ឬ​បើ​ថា​រៀន​យក​ចេះ​ឱ្យ​គេ​កោត​ ​ក៏ដូចជា​គ្មាន​អស្ចារ្យ​អ្វី​នឹង​ត្រូវ​បាន​គេ​កោតសរសើរ​ផង​។​ ​អ្វី​ដែល​អស្ចារ្យ​ ​គឺ​ចេះ​ប្រើ​ឱ្យ​ត្រូវ​ផ្លូវ​ដើម្បី​រក​សេចក្តី​សុខ​ឱ្យ​ខ្លួនឯង​ផង​ ​និង​អ្នកដទៃ​ជុំវិញ​ខ្លួន​ផង​។​ ​សរុប​ចុងក្រោយ​ ​ពេល​អាន​បាន​ចេះ​ច្រើន​ ​កុំ​អំនួត​,​ ​ពេល​អាន​បាន​ចេះ​ច្រើន​ ​ត្រូវ​ចេះ​ប្រ​លះ​ចែក​គ្នា​,​ ​ពេល​អាន​បាន​ចេះ​ច្រើន​ ​កុំ​ភ្លេច​រៀន​ធ្វើស​មា​ធិ​ផង​,​ ​ពេល​អាន​បាន​ចេះ​ច្រើន​ ​កុំ​យកចំណេះ​ដឹង​ទៅ​បង្អួត​គេឯង​ ​(​បើ​មិន​ស្ថិត​ក្នុង​កាលៈទេសៈ​ចាំបាច់​ទេ​)​។​ ​ចំណេះដឹង​មាន​ច្រើន​រាប់មិនអស់​ ​បើ​ត្រឹមតែ​មួយ​រស់​ខ្លួន​សុទ្ធសាធ​ ​រៀន​តិច​ៗ​ ​អាន​តិច​ៗ​បាន​ ​តែបើ​ចង់​ជួយ​អ្នកដទៃ​ ​ឬ​ចង់​ជួយ​សង្គម​ ​កុំ​រៀន​លេង​ៗ​ ​កុំ​រស់​នៅ​លេង​ៗ​ ​ត្រូវ​ប្រឹង​ឱ្យ​មែនទែន​។​ ​ដើម្បី​អាច​ទៅ​ធ្វើ​សេចក្តី​មេត្តា​ចំពោះ​អ្នក​ទន់ខ្សោយ​បាន​ ​លុះត្រា​ណា​តែ​យើង​តាំងចិត្ត​មាំ​ដាក់​វិន័យ​តឹងតែង​ចំពោះខ្លួន​ឯង​ ​ឃោរ​ឃៅ​បន្តិច​ចំពោះខ្លួន​ឯង​។​ ​មានតែ​យើង​ខ្លាំង​ទេ​ ​ទើប​អាច​ជួយ​អ្នក​ខ្សោយ​បាន​។​ ​មានតែ​យើង​ប្រឹង​ទេ​ ​ទើប​អាច​ខ្លាំង​បាន​។​ ​ការ​ប្រឹងប្រែង​ត្រូវ​មាន​វិន័យ​ ​ប្រៀប​ដូច​ជា​ទ្រឹ​ស្តី​ពុទ្ធនិយម​ដែល​ថា​ ​“​ព្រះ​វិន័យ​ ​ឈ្មោះថា​ជា​អាយុកាល​របស់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​”​។​ ​សាសនា​នឹង​បាត់បង់​ ​បើ​សង្ឃ​បាត់​វិន័យ​។​ ​មនុស្ស​នឹង​ខ្សោយ​ ​បើ​មនុស្ស​រស់នៅ​ដោយ​គ្មាន​វិន័យ​៕

Cr. Lam Lim

ចេះត្រឹមតែចាំនិងចេះគិតពិចារណា

គុណភាពនៃជីវិតរបស់យើង វាអាស្រ័យទៅអ្វីដែលយើងគិត តែវាពុំមែនស្ថិតនៅលើអ្វីដែលយើងចងចាំនោះទេ។ ថ្វីដ្បិតតែការមានព័ត៌មានក្នុងខួរក្បាលច្រើន វាជាផ្នែកមួយដែលនាំឱ្យយើងអាចទាញយកមកធ្វើការវិភាគមែន តែការចេះគិតពិចារណានិងរបៀបនៃការគិតពិចារណា វាសំខាន់ជាងទិន្នន័យដែលយើងមានក្នុងខួរក្បាលទៅទៀត។ មានខួរក្បាលដែលចេះគិតពិចារណា វាប្រសើរជាងខួរក្បាលដែលមានត្រឹមតែចំណេះដឹងឬព័ត៌មាន។ អ្នកខ្លះ ចាំទិន្នន័យបានច្រើន ហើយក៏ចេះតែសូត្រតាម គឺសូត្ររហូតដល់បែកពពុះមាត់ក៏មាន។ (តើនរណាខ្លះធ្លាប់មើលរឿង “3 Idiots”? តើចាំបានឈុតឆាកមួយ ដែលនិស្សិតម្នាក់ឡើងសូត្រចំណាប់អារម្មណ៍ ដែលនាំឱ្យសាកលវិទ្យាធិការខ្មាសទាំងរដ្ឋមន្រ្តី និងនិស្សិតចូលរួមដទៃទៀតទេ?)

យុគសម័យពីមុន មនុស្សជាតិប្រកួតប្រជែងលើព័ត៌មាន។ យុគសម័យបន្ទាប់ មនុស្សជាតិប្រកួតប្រជែងលើចំណេះដឹង។ យុគសម័យថ្មីនេះ មនុស្សជាតិប្រកួតប្រជែងលើការច្នៃប្រតិដ្ឋ។ គំនិតដែលងាប់ក្រឡា គឺជាគំនិតហួសសម័យឥតបានការណ៍។ មនុស្សឆ្លាតពុំមែនជាបុគ្គលដែលមានខួរក្បាលពូកែចាំទិន្នន័យគ្រប់យ៉ាងទេ តែជាមនុស្សដែលដឹងថាតើត្រូវទៅរកទិន្នន័យទាំងអស់នោះនៅឯណា? អង្គចងចាំនៃប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា (Memory) មានតួនាទីជាអ្នកផ្ទុកទិន្នន័យ ហើយខួរក្បាលមនុស្សមានតួនាទីជាអ្នកគិតរិះរកអ្វីដែលថ្មីៗ។ មនុស្សឆ្លាតពិតប្រាកដ គឺជាបុគ្គលដែលពូកែសួរ តែពុំមែនមនុស្សពូកែឆ្លើយទេ។

យុគសម័យនេះ គឺជាសម័យនៃការច្នៃប្រតិដ្ឋថ្មី តែពុំមែនជាយុគសម័យដែលប្រកួតប្រជែងលើព័ត៌មាន ឬចំណេះដឹងទៀតឡើយ។ ការចេះគិតត្រិះរិះពិចារណា ធ្វើឱ្យយើងខុសពីសត្វ។ ការរស់នៅរបស់សត្វភាគច្រើន ប្រើតែសភាវគតិប៉ុណ្ណោះ។ បើទោះបីជាយើងរៀនជំនាញអ្វីក៏ដោយ ឱ្យតែពូកែគិត វានឹងធ្វើឱ្យយើងក្លាយទៅជាមនុស្សឆ្នើម។ អ្នករៀនទស្សនវិជ្ជា នៅតែជាអ្នករៀនទស្សនវិជ្ជា បើយើងនៅតែមិនរៀនវែកញែកគំនិតរបស់ទស្សនវិទូ និងរៀនឆ្លុះបញ្ចាំងគំនិតទាំងនោះ ជាមួយនឹងស្ថានភាពសង្គមដែលខ្លួនរស់នៅទេ។ គំនិតចាស់ បូកគំនិតថ្មី ស្មើនឹងគំនិតច្នៃប្រតិដ្ឋ។ គំនិតចាស់ថ្មីទាំងអស់ បូកនឹងកាលៈទេសៈសង្គមជាក់ស្តែង វានឹងបង្ហាញយើងថាតើយើងត្រូវអភិរក្សត្រង់ណា និងអភិវឌ្ឍត្រង់ណា?

បដិវត្តន៍ក្នុងពិភពលោកទាំងអស់ សុទ្ធតែកើតចេញពីក្រុមមេគំនិតធំៗ ឬយើងហៅថា “ទស្សនវិទូ”។ ទស្សនវិជ្ជា គឺជាហេតុធ្វើឱ្យសង្គមមានបដិវត្តន៍ ដ្បិតមនុស្សរស់ក្នុងសង្គមតែងនៅចង់បានជីវិតដែលល្អប្រសើរជាងមុន។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង. តើទស្សនវិទូរូបណាដែលធ្វើឱ្យមានបដិវត្តន៍របបរាជានិយម? តើទស្សនវិទូរូបណាដែលបង្កើតរបៀបដឹកនាំរដ្ឋ និងផ្លាស់របៀបដឹកនាំចាស់? ដូច្នេះ កុំឆ្ងល់ថាហេតុអ្វីសង្គមខ្លះ មេដឹកនាំខ្លះ ហាមឃាត់មិនឱ្យមានការសិក្សាទស្សនវិជ្ជាឱ្យស៊ីជម្រៅ ដល់ប្រជាជន ឬយុវជន? មនុស្សដែលមិនហ៊ានគិតនូវអ្វីដែលខ្លួនចង់គិត គឺជាទាសករ ឬជាមនុស្សកំសាក។ ក្នុងចំណោមទស្សនវិទូទាំងអស់ ខ្ញុំសរសើរសូក្រាត ដ្បិតលោកនិយាយថា “ម្តាយខ្ញុំគឺជាឆ្មបបង្កើតកូន រីឯខ្ញុំជាឆ្មបបង្កើតគំនិត”៕

_____

ត្រូវយល់អ្វីខ្លះមុនអានសៀវភៅសាសនា?

សាសនា គឺជាអាហារផ្លូវចិត្តរបស់មនុស្ស ប្រៀបដូចជានយោបាយ គឺជាអាហារផ្លូវកាយរបស់ប្រជាជនក្នុងសង្គម។ មនុស្សខ្លះនិយាយថាខ្លួនគ្មានសាសនាទេ។ អ្នកខ្លះទៀតមានជំនឿលើសាសនានេះ ឬសាសនានោះ។ នៅលើលោកនេះ គ្មាននរណាម្នាក់ដែលអាចរស់នៅបានដោយឥតសាសនាទេ ដ្បិតសាសនាមានន័យថា “សេចក្តីល្អក្នុងចិត្ត”។ អ្នកដែលគ្មានសេចក្តីល្អនៅក្នុងចិត្ត បើទោះបីជាមានសាសនា ក៏ហៅថាគ្មានដែរ។ ឱ្យតែមនុស្សបាត់បង់មនោសញ្ចេតនានៃសេចក្តីល្អហើយ គឺមនុស្សយើងនឹងក្លាយទៅជាឆ្កែចចកចំពោះមនុស្សដូចគ្នាភ្លាម។ ក្នុងពិភពលោក ខ្ញុំអាចនិយាយបានថា “ចំនួនមនុស្សមានច្រើនប៉ុនណា មានចំនួននិកាយសាសនា ក៏មានចំនួនច្រើនយ៉ាងនោះដែរ”។ ហេតុអ្វីក្នុងនាមជាយើងជាអ្នកអានត្រូវយល់ដឹងពីរឿងសាសនា?

នៅក្នុងគម្ពីរបុរាណ “វេទាន្ត - Vedanta” របស់ឥណ្ឌាដែលគម្ពីរនេះជាស្នូលនៃសាសនា បានលើកឡើងពីទំនាស់សាសនាក្នុងនាមជាសាសនិក (អ្នកកាន់សាសនា) ថា “បើព្រះពុទ្ធ ព្រះវិស្ណុ ព្រះអាឡោះ ព្រះយេស៊ូ និងព្រះធំៗដែលបានបង្កើតសាសនា អង្គុយជជែកគ្នាក្នុងបន្ទប់មួយអំពីបញ្ហាសន្តិភាព គឺយើងនឹងមិនឃើញទំនាស់ទាស់ទែងគ្នាឡើយ”។ ប៉ុន្តែបើឱ្យមេសាសនាធំៗ ឬមេនិកាយសាសនាធំៗដែលជាមនុស្ស មកអង្គុយជជែកគ្នាពីគោលជំនឿសាសនា គឺបុគ្គលជាមេសាសនានឹងអាចឈ្លោះទាស់ទែងគ្នា ប្រកាន់បក្សពួកចំពោះគ្នា និងបែកបាក់សាមគ្គីជាមិនខាន”។ នេះជាឥរិយបថរបស់មនុស្សជាតិ។ ដូច្នេះហើយ ទើបបានជាស្ទើរតែគ្រប់សាសនា មានការបែកបាក់និកាយ មិនថាជាសាសនាព្រះពុទ្ធ ក៏មានការបែកបាក់ទាស់ទែងគ្នាដែរ (ហីនយាន និងមហាយាន)។ ការបែកបាក់និកាយ គឺស្មើនឹងបំបែកអំណាចដែលគ្មានការអនុញ្ញាតិពីព្រះក្នុងសាសនាធំៗឡើយ។ ចិត្តមនុស្សខុសពីចិត្តព្រះ។

នេះជាមូលហេតុដែលយើងជាអ្នកអានសៀវភៅសាសនាត្រូវតែយល់ និងជាពិសេសអំណានសៀវភៅសាសនាក្នុងនាមជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ ចង់យល់ដឹងពីទស្សនៈ ឬគោលជំនឿដែលសាសនានីមួយៗប្រតិបត្តិ។ ជាទស្សនៈខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំយល់ថា “គ្រប់សាសនាទាំងអស់សុទ្ធតែមានលក្ខណៈគោលជំនឿពិសេសៗដោយឡែកពីគ្នា”។ ចំពោះអ្នកខ្លះយល់ថា “សាសនានេះល្អជាងសាសនានោះ ឬសាសនានោះល្អជាងសាសនានេះ”។ ការយល់បែបនេះមិនខុស ក៏មិនត្រឹមត្រូវដែរ។ គ្មានសាសនាណាដែលក្តោបយកសច្ចភាពតែម្នាក់ឯងបានទេ។ តួយ៉ាងដូចជាព្រះពុទ្ធសាសនារកឃើញច្បាប់កម្មផល ច្បាប់ហេតុផល....។ រីចំពោះសាសនាគ្រិស្ទរកឃើញច្បាប់នៃសេចក្តីស្រឡាញ់។ មានសាសនាជាច្រើនផ្សេងៗទៀតបានរកឃើញច្បាប់សច្ចភាពផ្សេងៗដែលមាននៅក្នុងធម្មជាតិដោយឡែកពីគ្នា។ ច្បាប់ទាំងនេះ គឺជាសុទ្ធតែជាសច្ចភាពដែលមានក្នុងធម្មជាតិ។ តើសច្ចភាពក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំចង់សំដៅទៅលើអ្វី?

មានព្រះពុទ្ធក្តី ឬគ្មានព្រះពុទ្ធក្តី ច្បាប់កម្មផល ឬច្បាប់ហេតុផល គឺនៅតែមាននៅក្នុងធម្មជាតិ។ មានព្រះយេស៊ូក្តី ឬគ្មានព្រះយេស៊ូក្តី ក៏ច្បាប់នៃសេចក្តីស្រឡាញ់នៅតែមាននៅក្នុងធម្មជាតិ និងដំណើរការក្នុងធម្មជាតិជាប្រក្រតី។ លើសពីនេះមាន មានកាលីឡេ (Galileo Galilei) ក្តី ឬគ្មានកាលីឡេក្តី ក៏ព្រះផែនដីនៅតែវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ។ មានអៃសាក់ ញូវតុន (Isaac Newton) ក្តី ឬគ្មានអៃសាក់ ញូវតុនក្តី ក៏ច្បាប់ទំនាញផែនដីនៅតែមាន។ មានសាសនា និងអ្នកប្រាជ្ញវិទ្យាសាស្រ្តជាច្រើនទៀតដែលបានរកឃើញ (មិនមែនបង្កើត) ច្បាប់ធម្មជាតិ ដែលហៅថា “សច្ចភាព” ដែលគ្មានបុគ្គលណាម្នាក់អាចឱបក្រសោបយកម្នាក់ឯងបានឡើយ។ បើយើងមានជំនឿលើសាសនាណាមួយ គឺសូមធ្វើជាមនុស្សដែលជីកអណ្តូងសាសនារបស់ខ្លួនឱ្យបានជ្រៅនិងចេញទឹកអាចបរិភោគបាន (ប្រតិបត្តិ)។ នេះមានន័យថា “អ្នកខ្លះរៀនទ្រឹស្តីសាសនាខ្លះបានតិចតួច ក៏កើតចិត្តប្រមាថលើសាសនាដទៃ”។ នេះមានន័យថាយើងរៀនបានតិច តែចូលចិត្តប្រមាថ។ អ្នកដែលសិក្សាបានច្រើន តែងមិនប្រមាថទេ រីឯអ្នកដែលប្រមាថ គឺច្រើនតែបុគ្គលអវិជ្ជាក្នុងរឿងណាមួយ (ទោះបីជាទស្សនវិទូក៏ដោយ)។ តើទស្សនវិទូណាដែលប្រមាថថាគ្មានអត្ថិភាពរបស់ព្រះ?

ទស្សនវិទូអាល្លឺម៉ង់ ហ្វ្រីឌ្រិច និហ្សឺ (Friedrich Nietzsche) បានសួរទៅសម្តេចប៉ាបក្នុងវិហារថា “បើសិនជាមានព្រះជាម្ចាស់ពិតមែន សូមឱ្យព្រះរបស់អ្នកធ្វើអភិនិហារឱ្យនាឡិកានៅលើជញ្ជាំងនេះឈប់ដើរ”។ នេះជាការប្រមាថរបស់និហ្សឺទៅលើអត្ថិភាពរបស់ព្រះក្នុងសាសនាគ្រិស្ទ។ នេះជាពិភពទស្សវិជ្ជាដែលទស្សនវិទូខ្លះជាបុគ្គលស្ថិតក្នុងពិភពគំនិត ដែលពាល់មិនដល់ពិភពចិត្ត ពិភពព្រលឹងក្នុងកាយ និងពិភពអរូបិយ។ ខ្ញុំប្រើពាក្យអរូបិយ គឺចង់មានន័យថា “អ្វីៗដែលមិនអាចមើលឃើញដោយភ្នែក”។ អ្វីដែលភ្នែកមើលមិនឃើញ គឺជាពិភពព្រលឹង ឬពិភពចិត្ត។ ទ្រឹស្តីពុទ្ធនិយមបកស្រាយបានល្អបំផុតស្តីពីធាតុនាម (វិញ្ញាណ) និងរូប (កាយ)។ ពិភពវិញ្ញាណគ្មានសាសនាណាជាអ្នកបង្កើតទេ តែវាសច្ចភាពដែលមានក្នុងធម្មជាតិ។ ខ្ញុំចាត់ទុកខ្លួនឯងជាមនុស្សម្នាក់ដែលរស់នៅជាមួយនិងពិភពគំនិតនេះច្រើន តែខ្ញុំក៏បានដើរហួសផុតពិភពគំនិតនេះ រហូតដល់ពិភពអរូបិយដែរ។ ចំណេះដឹងទាំងនេះ ទោះបីមានអ្នកខ្លះរៀនបានខ្ពស់ សញ្ញាបត្រច្រើន ក៏មិនប្រាកដថានឹងបានជួបដោយផ្ទាល់ដែរ។ អ្នកខ្លះវិញ លុះដល់ស្លាប់ទៅវិញ ក៏គ្មានសូម្បីតែឱកាសបានពាល់សច្ចភាពដែលភ្នែកមើលមិនឃើញនេះដែរ។

នេះជាទស្សនៈស្នូលជាមូលដ្ឋានក្នុងជម្រៅសាសនាដ៏ច្រើន ដែលយើងគួរមានគ្រឹះ មុននឹងអានសៀវភៅសាសនា។ សាសនាខ្លះ ប្រៀបដូចជាមនោគមវិជ្ជាពង្វក់មនុស្សឱ្យស្ថិតក្នុងជំនឿងងឹតងងុល និងប្រើប្រាស់តឹកតាងហេតុផលតក្កវិជ្ជានាំបញ្ញាមនុស្សស្លាប់ផងក៏មាន។ ជំនឿសម្លាប់បញ្ញា។ កាលណាគេនិយាយពីពាក្យថា “ជំនឿ” គឺមានន័យថាការជឿក្នុងថ្នាក់ប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃខួរក្បាល ឬជាភាសាអង់គ្លេសថា “Believe”។ ពាក្យថា “Believe” នេះ គឺជាជំនឿដែលសំដៅទៅលើការជឿអ្វីមួយដោយយោងទៅតាមថ្នាក់ហេតុផល។ Believe វាខុសពី “Touch” ហើយពាក្យនេះប្រែថា “ពាល់ក្នុងថ្នាក់អារម្មណ៍ ឬចិត្ត” ដែលនិយាយអំពីការពាល់ក្នុងកម្រិតចិត្ត។ សូមពិចារណាសម្ព័ន្ធនេះ “Head -> Believe -> Logic (ខួរក្បាលតែងរស់នៅក្នុងពិភពហេតុផល ឬតក្កវិជ្ជា)” និង “Heart -> Touch -> Trust (បេះដូងតែងរស់នៅក្នុងពិភពនៃថ្នាក់ពាល់ចិត្ត ឬមិនស្ថិតក្នុងថ្នាក់ហេតុផលទេ)”។ រឿងខ្លះ វាត្រូវ តែគ្មានហេតុផលទេ ឬរឿងខ្លះ វាពិត តែគ្មានហេតុបញ្ចាក់ថាពិតទេ។ ចំណែករឿងខ្លះវិញ វាពិតក្នុងថ្នាក់ហេតុផល តែបេះដូងមិនពាល់ ឬបេះដូងមិនយល់ទេ។ ឧទាហរណ៍ សេចក្តីស្រឡាញ់គ្មានហេតុទេ។ អ្នកខ្លះសួរទៅមិត្តខ្លួនថា “ហេតុអ្វីស្រឡាញ់បុរសម្នាក់នេះ ដ្បិតបុរសនេះក្រ ល្ងង់ ហើយមិនឆ្លាត មិនស្អាតផង!” បើបេះដូងស្រឡាញ់ហើយ ត្រូវឆ្លើយយ៉ាងណា?

នេះជាភាពខុសគ្នារវាងខួរក្បាល និងបេះដូង។ បើយើងអាចយល់ពីអ្វីដែលខ្ញុំលើកឡើងខាងលើ គឺស្មើនឹងយល់ពីចិត្តនិងកាយ។ ប្រទេសមួយយកសាសនាណាមួយជាគោលការណ៍ ឬជាសាសនារបស់រដ្ឋ គឺដោយសារជាប់ទាក់ទងនឹងស្ថានភាពភូមិ ប្រជាសាស្រ្ត នយោបាយ ប្រពៃណី ចរិតលក្ខណៈនៃប្រជាជន និងផ្នត់គំនិតសង្គម។ គ្រប់សាសនាទាំងអស់ គឺមានលក្ខណៈល្អពិសេសដោយឡែកៗពីគ្នា។ អំណានសៀវភៅសាសនា ត្រូវអានដោយប្រុងប្រយ័ត្នបំផុត! សូមសន្តិភាពផ្លូវចិត្ត ដោយជៀសឱ្យផុតពីគំនិតស្អប់ស្រឡាញ់។ ស្ងប់ល្អជាងសុខ។ សុខល្អជាងទុក្ខ។ ទុក្ខផងសុខផង គឺជាជីវិតមនុស្សដែលមានធាតុព្រះក្នុងខ្លួនតិច (God-man)។ ចិត្តរបស់ព្រះ គ្មានសេចក្តីសុខឯណា ស្មើនឹងសេចក្តីស្ងប់ទេ៕

____

សៀវភៅថ្លៃ?

រាល់លទ្ធផលអស្ចារ្យ វាសុទ្ធតែកើតចេញពីការតស៊ូដ៏លំបាក។ បែបនេះហើយទើបបានជាអតីតមេដឹកនាំផ្តាច់ការ អាឌុល អ៊ីត្លែរ (Adolf Hitler) មានទស្សនៈថា “ជ័យជម្នះដែលគ្មានឧបសគ្គ គឺជាជ័យជម្នះធម្មតា តែជ័យជម្នះដែលជួបឧបសគ្គ គឺជាជ័យជម្នះជាប្រវត្តិសាស្រ្ត”។ មនុស្សជោគជ័យពីរនាក់ មានម្នាក់ត្រូវបានពិភពលោករៀនសូត្រយកជាគំរូតាម និងម្នាក់ទៀតជោគជ័យដូចគ្នាដែរ តែបែរជាគ្មានអ្នកចាប់អារម្មណ៍ទៅវិញ។ តើមូលហេតុអ្វី? ចម្លើយ គឺដូចនឹងទស្សនៈរបស់មេដឹកនាំផ្តាច់ការអ៊ីត្លែរអ៊ីចឹង។ បើកូនអ្នកមានប្រឹងរហូតបានលទ្ធផល១០ រីកូនអ្នកក្រប្រឹងដូចគ្នាដែរ រហូតដល់បានលទ្ធផល១០ តើអ្នកណាខ្លាំងជាង, តើអ្នកណាដែលមនុស្សសាមញ្ញគួររៀនសូត្រតាម, និងតើអ្នកណាដែលអស្ចារ្យជាង? ចម្លើយ គឺដូចនឹងទស្សនៈរបស់មេដឹកនាំផ្តាច់ការអ៊ីត្លែរអ៊ីចឹង ដ្បិតអ្វីដែលអស្ចារ្យ គឺវាត្រូវអាស្រ័យទៅលើការខិតខំប្រឹងប្រែងដ៏លំបាកអស្ចារ្យ។ តើខ្ញុំនឹងប្រៀបធៀបយ៉ាងណារវាងសៀវភៅ និងទស្សនៈដែលរៀបរាប់ខាងលើ?

សៀវភៅដែលថោកបំផុត គឺជាប្រភេទសៀវភៅដែលអ្នកអានចេះ ហើយមានប្រយោជន៍អាចប្រើប្រាស់បានជាក់ស្តែង ធ្វើឱ្យជីវិតយើងសុខសប្បាយ។ លុយមិនអាចធៀបនឹងចំណេះបានទេ ពីព្រោះចំណេះជាម្តាយរបស់លុយ (ចំណេះជាអ្នកបង្កើតលុយ)។ សៀវភៅខ្លះមានតម្លៃថ្លៃកប់ពពក តែតម្លៃនៃខ្លឹមសារនៃទស្សនៈ គឺមិនថ្លៃដូចតម្លៃសៀវភៅទេ។ ទោះបីជាសៀវភៅ១ក្បាល តម្លៃ៤០០០រៀល ក៏ដោយ ឱ្យតែគ្មានខ្លឹមសារអប់រំត្រឹមត្រូវហើយ គឺស្មើនឹងគ្មានតម្លៃឡើយ។ ទោះបីជាសៀវភៅ១ក្បាល មានតម្លៃ ៤០០០០រៀល ក៏ដោយ តែបើមានខ្លឹមសារអប់រំត្រឹមត្រូវហើយ គឺសៀវភៅនេះនៅតែមានតម្លៃធូរថ្លៃ ឬថោកសមរម្យ។ នេះជាការប្រៀបធៀបរវាងតម្លៃលុយ និងតម្លៃនៃសៀវភៅ ឬតម្លៃនៃចំណេះដឹង។ ការកំណត់តម្លៃសៀវភៅថ្លៃឬថោក ពេលខ្លះក្នុងនាមយើងជាអ្នកអាន គឺត្រូវចេះសម្លឹងមើលចរិតអ្នកនិពន្ធ។ អ្នកនិពន្ធខ្លះមានចរិតជាឈ្មួញ ឬអ្នកនិពន្ធខ្លះមានចរិតជាអ្នកឱកាសនិយម។ អ្នកខ្លះបានសរសេរសៀវភៅលក់មិនអស់ចិត្ត រហូតដល់មានចិត្តបើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាលវគ្គតែងនិពន្ធយកលុយពីអ្នកអានឆោតៗផងក៏មាន។

បើចង់រៀនតែងនិពន្ធ គួរណាតែទៅរៀនពីសាលាដែលមានជំនាញ ឬពីសមាគមណាមួយដែលបើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាលត្រឹមត្រូវ រៀនមានក្បួនត្រឹមត្រូវ រៀនពីអ្នកជំនាញដែលមានទាំងភាពចាស់ទុំ មានទាំងបទពិសោធ។ ស្មេរក្មេងៗខ្លះ មានចំណេះសរសេរដោយគ្មានក្បួនត្រឹមត្រូវទេ។ ខ្ញុំបែងចែកអ្នកសរសេរដែលមានក្បួនសរសេរ និងស្មេរដែលមានគំនិតច្រើនសរសេរ (ទស្សនៈ)។ ក្បួនត្រូវទៅរៀនឱ្យត្រឹមត្រូវ រីឯគំនិតត្រូវប្រឹងអាន និងប្រឹងស្រាវជ្រាវ។ ពេលណាយើងអានច្រើន ឬស្រាវជ្រាវច្រើន គឺយើងក៏អាចយល់ពីបរិបទសំណេរដែរ។ ការសរសេរសៀវភៅ គឺត្រូវការមនុស្សដែលមានភាព “ចាស់ចិត្តចាស់គំនិត”។ ចាស់គំនិត គឺមានចំណេះដឹងត្រឹមត្រូវ ឬជាមនុស្សដែលពូកែស្រាវជ្រាវ យល់បរិបទសង្គមវិជ្ជា មានបទពិសោធក្នុងការងារច្រើន...។ ចាស់ចិត្ត គឺមានចិត្តជាអ្នកមិនរំជើបរំជួលក្នុងផ្លូវលោក។ អ្នកចាស់ទុំបែបនេះ គឺមិនមែនសរសេរសៀវភៅដើម្បីឱ្យអ្នកណាម្នាក់ថាខ្លួនពូកែ ឬខ្លួនមានចំណេះដឹងទេ តែសរសេរ គឺដោយសារតែមានចេតនាណាមួយ ដែលមិនមែនជាកិត្តិយស មុខមាត់ ភាពល្បីល្បាញ។ បើអ្នកណាដែលសរសេរក្នុងចេតនាចង់បានលក្ខខណ្ឌដូចខាងលើហើយ គួរកុំសរសេរល្អជាង។

នៅក្មេងត្រូវប្រឹងរៀន ប្រឹងប្រមូលបទពិសោធ ពីព្រោះខ្ញុំសូមនិយាយម្តងហើយម្តងទៀតថា “មិនមែនឱ្យតែចំណេះដឹង គឺសុទ្ធតែល្អទាំងអស់ទេ ហើយការសាបព្រោះចំណេះដឹងខុសដល់សង្គម វានឹងបង្កចលាចល មនុស្សប្រែទៅជាគិតខុស...”។ តើអ្នកអានមើលចរិតអ្នកនិពន្ធយ៉ាងដូចម្តេច? សង្គមយើងមិនទាន់ចេះឱ្យតម្លៃមនុស្សនៅឡើយទេ។ តាមរយៈបទពិសោធក្នុងត្រកូលកសិកររបស់ខ្ញុំ ពេលខ្លះជីវិតខ្ញុំឱនលំទោនហួសហេតុ រហូតដល់អ្នកខ្លះជាន់ផងក៏មាន។ ដល់ពេលខ្ញុំប្រឹងប្រែងបានលទ្ធផល អ្នកខ្លះនៅតែមើលងាយ ឬបើមានអ្នកខ្លះទៀត លែងមើលងាយខ្ញុំទៀតហើយក៏ដោយ តែមិនមើលងាយ មិនមែនមានន័យថា “គោរពឱ្យតម្លៃក្នុងនាមជាមនុស្សដូចគ្នា” ទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកដែលមិនទាន់ស្គាល់តម្លៃមនុស្ស គឺគ្រាន់តែញញើតខ្ញុំខ្លះប៉ុណ្ណោះ។ លក្ខខណ្ឌនៃការញញើតនេះ បើមានឱកាស គឺគេនឹងវាយហើយ តែខ្ញុំមានទស្សនៈថា “បើស្អប់ខ្ពើមខ្ញុំ ក៏ស្អប់ទៅចុះ ពីព្រោះវាជាសិទ្ធិបុគ្គល តែហាមរឿងម្យ៉ាង គឺកុំមកធ្វើជាអ្នកយកជើងរាទឹកនៅលើទូករបស់ខ្ញុំ”។ នេះហើយដែលខ្ញុំហៅថា “មនុស្សមិនចេះគោរពឱ្យតម្លៃគ្នា”។ សង្គមបែបនេះពិបាករស់នៅបន្តិច ហើយបើចង់រស់នៅបាន លុះត្រាតែយើងខ្លាំងបន្តិច (ល្អតែម្យ៉ាងមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ តែត្រូវខ្លាំងទៀត)។

ស្រដៀងគ្នាដែរ ក្នុងនាមយើងជាអ្នកអាន បើយើងមិនស្គាល់ចរិតខាងក្នុងរបស់អ្នកនិពន្ធឬស្មេរទេ គឺយើងមិនដឹងថានរណាជានរណាឱ្យពិតប្រាកដទេ។ តើអ្វីជាចរិតអ្នកនិពន្ធ ឬស្មេរ? ក្នុងស្ថានភាពជាក់ស្តែង អ្នកនិពន្ធខ្លះចែករំលែកអត្ថបទសៀវភៅទាំងស្រុងទៅតាមបណ្តាញសង្គមស្ទើររាល់ថ្ងៃ។ អត្ថបទសៀវភៅ បើយកមកលក់ដូរ ឬប្រើប្រាស់កសាងទីផ្សារឌីជីថលឱ្យក្រុមហ៊ុនពាណិជ្ជកម្ម (Digital Marketing) គឺអាចទទួលបានចំណូលជាលុយជាក់ស្តែង។ អ្នកនិពន្ធបែបនេះ អាចហៅថាជា “អ្នកនិពន្ធ” ក៏បាន ឬមិនបាច់ហៅថាអ្នកនិពន្ធក៏បានដែរ ឬអាចហៅថាអ្នកចែករំលែកក៏បានដែរ។ អ្នកនិពន្ធបែបនេះ ទោះបីយើងយល់ថាជាមនុស្សមានតម្លៃ ឬគ្មានតម្លៃ ក៏បុគ្គលប្រភេទនេះស្គាល់ខ្លួនឯងរួចទៅហើយ។ អ្នកនិពន្ធខ្លះទៀតមិនអាចនឹងចែករំលែកអត្ថបទដែលខ្លួនសរសេរឱ្យអ្នកអានអានដោយឥតគិតថ្លៃបានទេ ដ្បិតទង្វើបែបនេះ គឺស្មើនឹងអត្តឃាត (សម្លាប់ខ្លួនឯងក្នុងនាមជាស្មេរ)។ ជាទូទៅ មិនថាប្រទេសណាទេ គ្មានអ្នកនិពន្ធណាម្នាក់ដែលសុខចិត្តយកសៀវភៅដែលខ្លួនប្រឹងប្រែងសរសេរដោយលំបាក មកចែករំលែកឱ្យមនុស្សអានដោយឥតគិតថ្លៃទេ ឬទោះបីជាខ្លួនជាមហាសេដ្ឋីមានលុយរាប់លាន ក៏មិនអាចធ្វើចរិតបែបនេះបានដែរ។

ក្នុងស្ថានភាពខ្លះទៀត សៀវភៅមួយក្បាលមានតម្លៃដូចគ្នា តែមានកម្រាស់ខុសគ្នា ទំហំសៀវភៅខុសគ្នា និងចំនួនទំព័រខុសគ្នា។ សៀវភៅខ្លះក្រាស់ តែថោក។ សៀវភៅខ្លះស្តើង តែថ្លៃ។ ទំហំសៀវភៅ កម្រាស់សៀវភៅ ចំនួនទំព័រសៀវភៅ ក៏អាចច្នៃបន្លំធ្វើពាណិជ្ជកម្មបានដែរ។ នេះបើតាមបទពិសោធរបស់ខ្ញុំ ក្នុងនាមជាអ្នកមានបទពិសោធរចនាក្របសៀវភៅ រចនាទំព័រសៀវភៅ (រចនាអត្ថបទសៀវភៅ)។ ដោយសារចំណេះដឹងទាំងនេះ ទើបខ្ញុំមើលឃើញទិដ្ឋភាពដែលយើងអាចរៀនសូត្របាន។ ខ្ញុំនិយាយរឿងបែបនេះ គឺគ្មានបំណងចង់ស្តីបន្ទោស រិះគន់ ឬបន្តុះបង្អាប់បុគ្គលណាម្នាក់ទេ តែខ្ញុំគ្រាន់តែចង់ជូនជាគំនិតដល់អ្នកអាន ឬចង់ជួយគិតឱ្យសព្វដល់អ្នកអានយើងខ្លះដែលខ្វះនូវសមត្ថភាពវាយតម្លៃស្ថានភាពប៉ុណ្ណោះ។ ត្រឡប់មករឿងតម្លៃសៀវភៅថ្លៃថោកវិញ, តាមរយៈគំនិតខាងលើនេះ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាបងប្អូនអ្នកអាននឹងយល់ច្បាស់អំពីរឿងតម្លៃថ្លៃថោកនៃសៀវភៅ។ តើត្រូវដោះស្រាយបែបណា បើគ្មានលុយទិញសៀវភៅអានទេ? ខ្ញុំសូមប្រើពាក្យថា “បើគ្មានលុយទិញសៀវភៅអានទេ គឺត្រូវរកផ្លូវចេញ ដ្បិតកុំងាប់ក្រឡាដោយសារតែហេតុផលតូចបែបនេះ”។ បើយើងមិនរកផ្លូវចេញទេ គឺយើងនឹងជាប់ទ្រុងអវិជ្ជាពេញមួយជីវិត។ តើរកផ្លូវចេញដោយរបៀបណា?

នៅក្នុងសៀវភៅ “អំណានជាអំណាច” ខ្ញុំបានរំលេចនូវឃ្លាមួយថា “បើយើងដាក់ជី ស្រោចទឹក យុវនិពន្ធមានឆន្ទៈពិតប្រាកដក្នុងជំនាន់នេះ គឺស្មើនឹងដាំដើមអ្នកនិពន្ធអាជីពឱ្យចេញជាផ្លែផ្កាសម្រាប់១០ ទៅ២០ឆ្នាំក្រោយ”។ ទស្សនៈនេះ ជាទស្សនៈដែលមានទស្សនវិស័យវែងឆ្ងាយ ដោយមិនមែនសម្លឹងមើលតែបញ្ហាលំបាកៗថ្ងៃនេះទេ។ ជីវិតក៏អ៊ីចឹងដែរ គឺយើងត្រូវមើលឱ្យបានឆ្ងាយ និងត្រូវរស់នៅឱ្យហួសពីការត្រឹមតែរស់នៅ។ យើងមិនមែនត្រូវការស្មេរដែលសរសេរធម្មតាៗទេ តែត្រូវការស្មេរដែលមានឆន្ទៈ មិនផ្អៀងទៅខាងណា ជាពិសេសសំណេរទស្សនៈសង្គម ឬជាពិសេសប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ក្នុងនាមជាយុវជនត្រូវចេះសម្លឹងមើលថា “តើ ១០ ឬ ២០ឆ្នាំក្រោយ ស្មេររូបណា ឬមនុស្សបែបណាដែលនឹងសរសរប្រវត្តិពិតឱ្យកូនខ្ញុំ ឬចៅខ្ញុំ ឬចៅទួត ចៅលួត ចៅលាខ្ញុំអាន?” មូលហេតុនេះហើយ ដែលយើងជាយុវជនត្រូវស្រោចទឹកដាក់ជីយុវជនដូចគ្នា ជាពិសេសអ្នកមានសមត្ថភាព ចិត្តមោះមុត និងឆន្ទៈមិនជាប់ក្នុងទ្រុងអគិតធម៌ទាំង៤។ ខ្ញុំបានរំលេចទស្សនៈមួយទៀតនៅក្នុងទំព័រចុងក្រោយនៃសៀវភៅ “ប្រតិទិនទស្សនៈ ២២២ថ្ងៃ” ដែលថា “បើបងប្អូនអានសៀវភៅនេះចប់ហើយ [ប្រតិទិនទស្សនៈ ២២២ថ្ងៃ] គួរណាតែជូនសៀវភៅនេះឱ្យមិត្តភក្តិ ឬមនុស្សស្និទ្ធស្នាលខ្ចីអានបន្ត។ លុយពិបាករក តែចំណេះដឹង វាក៏មិនងាយស្រួលរកប៉ុន្មានដែរ។ លុយ ៣ ឬ៤ ម៉ឺនរៀលជាង វាមិនច្រើនប៉ុន្មានទេ តែវាច្រើនខ្លាំងណាស់សម្រាប់អ្នកដែលគ្នាក្រខ្សត់”។

ខ្ញុំគ្មានចំណេះដឹងវិភាគសេដ្ឋកិច្ចទេ តែខ្ញុំដឹងប្រភពប្រាក់ចំណូលពីការងារដែលយុវជនភាគច្រើនកំពុងតែប្រកប។ ដូច្នេះ វាមិនងាយស្រួលប៉ុន្មានទេ សម្រាប់ការចំណាយលើសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃៗ។ ចុងក្រោយ ចូររកវិធីដោះស្រាយ។ អ្នកនិពន្ធណាដែលចូលចិត្តចែករំលែក ចូរអានអត្ថបទរបស់អ្នកនិពន្ធនោះ [របៀបរៀនសូត្រដោយមិនចំណាយលុយច្រើន]។ ដំណោះស្រាយចុងក្រោយ គឺត្រូវចេះចូលលុយគ្នាទិញ បើយើងពិតជាចង់ជួយគាំទ្រមែន។ ឬចេះហាមាត់សុំខ្ចីមិត្តភក្តិដទៃអាន បើយើងពិតជាចង់អានមែន (បើខ្ចីហើយ ត្រូវទុំផង កុំខ្ចីសៀវភៅគេមកទុករាប់ខែរាប់ឆ្នាំ ដោយមិនអាន។ ទង្វើរបៀបនេះ ជាទង្វើមនុស្សមិនទៅមុខ គ្មានទំនួលខុសត្រូវ)។ មានរបៀបជាច្រើនទៀតដើម្បីមានឱកាសអាន តែសំខាន់ចង់អាន ឬចង់ពិតប្រាកដឬអត់? ត្រូវចាំថា “មិនដែលមានថ្លុកឯណាមករកក្របីទេ តែមានតែក្របីទៅវិញទេ ដែលត្រូវធ្វើដំណើរទៅរកថ្លុក”។ ព្រះអាទិត្យតែងតែរះពេលព្រឹកជានិច្ច ទោះមាន់រងាវ ឬមិនរងាវក៏ដោយ។ បើព្រះអាទិត្យរះរាល់ពេលព្រឹកដោយឥតលក្ខខណ្ឌបែបនេះ ទោះផ្កាចេញមកទទួលពន្លឺ ឬអត់ វាក៏ជារឿងរបស់ផ្កាដែរ។ ចេញ ឬមិនចេញ គឺជាជម្រើសរបស់ផ្កា រីចំពោះជីវិតក៏អ៊ីចឹងដែរ ប្រឹងប្រែង ឬបណ្តោយខ្លួន វាជាជម្រើសជីវិតរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ។ សូមឱ្យកម្លាំងនៃឆន្ទៈ បង្រៀនយើងឱ្យចេះតស៊ូ ចេះប្រឹងប្រែង និងចេះអត់ធ្មត់នឹងរឿងលំបាកៗ។ តើយើងយល់ពីអ្វីដែលខ្ញុំចង់មានន័យទេ?

_____

ចរិតមនុស្សនិងសៀវភៅ

ជាធម្មតា មនុស្សមានចរិតបែបណា គឺប្រាកដជាចូលចិត្តអានប្រភេទសៀវភៅបែបហ្នឹង។ អ្នកដែលចូលចិត្តមនោសញ្ចេតនា គឺនឹងផ្អៀងពេលវេលាអានសៀវភៅមនោសញ្ចេតនាច្រើនជាងសៀវភៅណាៗផ្សេងទៀត។ មនុស្សដែលមានចរិតជាពាណិជ្ជករ គឺនឹងប្រើប្រាស់ពេលវេលាអានសៀវភៅទាក់ទងនឹងពាណិជ្ជកម្មច្រើនជាងសៀវភៅណាៗផ្សេងទៀត។ មនុស្សដែលចូលចិត្តទស្សនវិជ្ជា គឺប្រាកដជាផ្អៀងពេលវេលាអានសៀវភៅទស្សនវិជ្ជាច្រើនជាងសៀវភៅណាៗផ្សេងទៀត។ល។ នេះជារឿងធម្មតាទេ។ តាមពិតទៅ វាគ្មានអ្វីខុសឆ្គងឡើយ ដែលយើងជាពាណិជ្ជករ គឺត្រូវអានសៀវភៅពាណិជ្ជកម្មឱ្យច្រើន...។ ប៉ុន្តែការសៀវភៅបែបនេះ វាជាសៀវភៅកម្រិតជំនាញបច្ចេកទេស។

ការអានសៀវភៅថ្នាក់កម្រិតទូទៅ គឺមានន័យថា “យើងប្រើពេលវេលាសិក្សារៀនសូត្រអ្វីដែលថ្មីៗសម្រាប់ការរស់នៅជាប្រចាំ” ប្រៀបដូចជាមនុស្សខ្លះ ទោះបីមានអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងជីវិតហើយក៏ដោយ តែនៅតែចំណាយពេលវេលាទៅវត្ត។ អ្នកខ្លះពេលពិបាកចិត្ត ក៏ទៅចាប់អានសៀវភៅលើកទឹកចិត្ត។ អ្នកខ្លះ ពេលជួបបញ្ហាអ្វីមួយ ក៏ទៅរកដំណោះស្រាយបញ្ហាពីសៀវភៅ។ ការអនុវត្តបែបនេះ វាគ្មានអ្វីទាស់ខុសទេ តែវាខុសនឹងទស្សនៈ “ការពារប្រសើរជាងព្យាបាល”។ មនុស្សដែលឆ្លាតក្នុងការរស់នៅ គឺតែងតែអានជានិច្ច អានសៀវភៅដែលត្រូវអាន និងគ្មានឡើយទម្លាប់ជួបបញ្ហា រត់រកសៀវភៅ។ អ្នកខ្លះរត់មិនទាន់ដល់កន្លែងដំណោះស្រាយបញ្ហាផង ក៏អាចដាច់ខ្យល់ស្លាប់នៅនឹងកន្លែងក៏មាន។ តើនេះជាមូលហេតុអ្វី? មូលហេតុ គឺមិនចេះត្រៀមខ្លួនទុកជាមុន។

អ្នកអានដែលស្គាល់ខ្លួនឯង គឺនឹងអានសៀវភៅដែលចាំបាច់ត្រូវតែអាន អានសៀវភៅដែលទាក់ទងនឹងជីវិតភាពរស់របស់ខ្លួនឱ្យច្រើន។ មានសៀវភៅខ្លះ គឺសម្រាប់អ្នកអានគ្រប់ប្រភេទ ជាពិសេសសៀវភៅសាសនា សៀវភៅលើកទឹកចិត្ត សៀវភៅភាពជាអ្នកដឹកនាំ សៀវភៅគ្រប់គ្រងលុយ សៀវភៅទស្សនវិជ្ជា។ សៀវភៅទាំងនេះ គឺមនុស្សយើងត្រូវតែអានជាប្រចាំ ពីព្រោះសាសនាជួយផ្លូវចិត្តមនុស្ស, សៀវភៅលើកទឹកចិត្តធ្វើឱ្យមនុស្សចេះញញឹម, សៀវភៅភាពជាអ្នកដឹកនាំធ្វើឱ្យមនុស្សចេះដឹកនាំខ្លួនឬអ្នកដទៃ, សៀវភៅគ្រប់គ្រងលុយធ្វើឱ្យចេះចាយវាយលុយកាក់ដោយត្រឹមត្រូវ, សៀវភៅទស្សនវិជ្ជាជាអាហារគំនិត។ អំណានជាផ្នែកមួយចិញ្ចឹមជីវិត។ យើងនឹងស្លាប់ភ្លាម ឱ្យតែយើងអវិជ្ជាតែមួយខណៈតូច។ ចំណេះដឹង គឺជាដំណោះស្រាយនៃជីវិត។ ជីវិត គឺជាចំណង រីឯចំណេះ គឺជាដំណោះស្រាយ។

ខ្ញុំពេញចិត្តទស្សនៈមួយរបស់អ្នកប្រាជ្ញក្រិកបុរាណ សូក្រាត ដែលនិយាយថា “ចូរប្រើប្រាស់ពេលវេលាអ្នកដើម្បីអភិវឌ្ឃខ្លួនតារមយៈសំណេររបស់អ្នកដទៃ [...]”។ ការអានសៀវភៅ គឺជាការដុសខាត់ព្រលឹងដែលធ្វើឱ្យយើងមិនវង្វេង ចេះរស់នៅ មិនស្មុគស្មាញ និងមានជីវិតស្រស់ថ្លា។ សរុបមកវិញ ចូរយើងអានសៀវភៅដែលទាក់ទងនឹងចំណេះដឹងរស់នៅសិន ឱ្យខ្លួនឯងរឹងមាំតាមរយៈគំនិតសិន ទើបក្រោយមកអានសៀវភៅផ្សេងៗទៀត។ យើងត្រូវដឹងអ្វីត្រូវធ្វើមុន អ្វីត្រូវធ្វើក្រោយ អ្វីអាចពន្យាពេលបាន និងអ្វីដែលមិនគួរពន្យាពេល។ ចំណេះដឹងអំពីការរស់នៅ គឺស្ថិតនៅនឹងសៀវភៅគំនិត។ ចំណេះដឹងអំពីផ្លូវចិត្ត គឺស្ថិតនៅនឹងសៀវភៅសាសនា។ ជីវិតគឺជាដំណើរនៃការរៀនសូត្ររហូត។ រៀននៅសាលា ១២ឆ្នាំ បូកនឹងឧត្តមសិក្សា២ឆ្នាំ ឬ៤ឆ្នាំ ឬ៦ឆ្នាំ ឬ៨ឆ្នាំ ឬ១០ឆ្នាំ គឺជាការរៀនសូត្រតិចណាស់។ ដូច្នេះយើងត្រូវរៀនសូត្ររហូតតាមរយៈជីវិត តាមរយៈអំណាន តាមរយៈអ្វីផ្សេងៗទៀត។ ខួរក្បាលមានចំណេះដឹង (ហ្វឹកហាត់គិត) ចិត្តរឹងមាំ (ដុសខាត់ចិត្តតាមរយៈការរៀនសូត្រពីសៀវភៅសាសនា) រាងកាយសុខភាពល្អ (ហាត់ប្រាណជាប្រចាំ) គឺជាលំអដ៏សមគួរនៃការរស់នៅ៕

_____

ក្ដីសុខនៅឯណា ?

មានមនុស្សជាច្រើនបានព្យាយាមបន់ស្រន់សុំសេចក្ដីសុខ ទាំងដែលខ្លួនឯងពុំមែនជាមនុស្សល្អ ។ មានមនុស្សជាច្រើនបានព្យាយាមដណ្ដើមរបស់អ្នកដទៃចងគំនុំខឹងស្អប់ជាមួយគេ ដើម្បីបំពេញក្ដីសុខខ្លួនឯង ។ មានមនុស្សជាច្រើនបានបង្ករជម្លោះជាមួយអ្នកដទៃ ដើម្បីក្ដីសុខខ្លួនឯង ។ មានមនុស្សជាច្រើនបានកុហកបោកប្រាស់អ្នកដទៃ ដើម្បីសេចក្ដីសុខខ្លួនឯង ។

ការព្យាយាមបំផ្លាញអ្នកដទៃ គឺជាការចងកម្ម ។ មនុស្សបើកាលណាចងកម្ម ចងសត្រូវច្រើន ទោះទេវតាប្រាំបីទិស ក៏មិនអាចជួយបានដែរ ។សេចក្ដីសុខដែលយើងទទួលបាន វាពុំមែនបានមកពីការបន់ស្រន់នោះទេ គឺវាបានមកពីទង្វើរបស់យើង ។ ប្រសិនបើយើងជាមនុស្សមានទឹកចិត្តល្អប្រសើរ នោះយើងនឹងបានក្ដីសុខ ប៉ុន្ដែប្រសិនបើយើងជាមនុស្សមិនសូវល្អ ទោះបន់ស្រន់ដល់ស្លាប់ ក៏ជីវិតគ្មានក្ដីសុខដែរ ។ ទេវតាមិនកាន់ជើងមនុស្សអាក្រក់ទេ តែទេវតានឹងផ្ដល់ក្ដីសុខដល់មនុស្សល្អដោយមិនចាំបាច់បន់ស្រន់ ។

តាមពិតក្ដីសុខមិននៅឆ្ងាយពីយើងទេ វានៅជិតៗយើងរាល់ថ្ងៃ ហើយសេចក្ដីសុខនោះ គឺសុចរិត និងឥរិយាបថល្អប្រសើរដែលយើងមាន ។ ចូរបង្កើតក្ដីសុខដោយខ្លួនឯង កុំព្យាយាមទាមទារវាពីអ្នកដទៃ គ្មាននរណាម្នាក់មានក្ដីសុខសម្រាប់ផ្ដល់ឱ្យយើងទេ គឺមានតែយើងខ្លួនឯងស្វែងរកវាដោយខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះ ៕

__________________

Cr. ប្រាជ្ញាជីវិត

សៀវភៅបេះដូងឬសៀវភៅខួរក្បាល?

“សៀវភៅខ្លះនិពន្ធឡើងសម្រាប់ប្រភេទអ្នកអានដែលប្រើបេះដូង ហើយសៀវភៅខ្លះទៀតនិពន្ធឡើងសម្រាប់ប្រភេទអ្នកអានដែលប្រើខួរក្បាល”។

ខួរក្បាល មានគតិបណ្ឌិតរបស់ខួរក្បាល ហើយបេះដូង មានគតិបណ្ឌិតរបស់បេះដូង។ តើអ្វីទៅជាគតិបណ្ឌិតរបស់ខួរក្បាល ហើយអ្វីទៅជាគតិបណ្ឌិតរបស់បេះដូង? គតិបណ្ឌិតរបស់ខួរក្បាល គឺចាស់គំនិត (ខួរក្បាលមានចំណេះដឹង) ហើយគតិបណ្ឌិតរបស់បេះដូង គឺចាស់ចិត្ត (បេះដូងមានការលត់ដំ)។ ខ្មែរយើងនិយាយថា “ចាស់ចិត្ត ចាស់គំនិត”។

បេះដូងមានលក្ខណៈអស្ចារ្យជាងខួរក្បាលនៅត្រង់ថា បេះដូងអាចពាល់ត្រូវនូវអារម្មណ៍គ្រប់បែបយ៉ាង។ អារម្មណ៍ល្អ ដោយសារមានខួរក្បាលគិតល្អ តែអារម្មណ៍នឹងវក់វី នៅពេលខួរក្បាលវក់វី។ ក្នុងអត្ថិភាពជាមនុស្សនៅលើផែនដីនេះ គ្មានបុគ្គលណាម្នាក់ឆ្កួតវង្វេងដោយសារតែខ្លួនមានចំណេះដឹងច្រើននោះទេ តែមនុស្សភាគច្រើនឆ្កួតវង្វេងដោយសារតែគ្រប់គ្រងបេះដូងខ្លួនឯងមិនបាន។

សុភាសិតខ្មែរពោលថា “កម្ជិលអៀនប្រៀន បួសហើយមិនរៀន បន្ទោសថាខ្លៅ”។ យុវជនដែលចង់ដើរទៅមុខលឿនជាងអ្នកដទៃ និងចង់ខ្លាំងជាងអ្នកដទៃ ត្រូវអានសៀវភៅដែលអាចផ្តល់ចំណេះដឹងដល់ខួរក្បាលឱ្យច្រើន។ ពេលដែលមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ យើងនឹងយល់ច្បាស់ថា តាមពិតការរស់ដោយបញ្ញា និងរស់ដោយមានគោលការណ៍ គឺមានតម្លៃជាអមតៈ។

ផ្ទុយទៅវិញ ក្នុងស្ថានភាពជាយុវវ័យ បើយើងបណ្តោយឱ្យបេះដូងគ្រប់គ្រងខ្លួនប្រាណបានទាំងស្រុង គឺមានន័យថាយើងជាមនុស្សដែលរវល់ចងរវល់ស្រាយ។ ពាក្យថា “រវល់ចងរវល់ស្រាយ” នៅទីនេះ ខ្ញុំចង់មានន័យថាចិត្តយើងវក់វីនឹងរឿងទុក្ខ រឿងសោក រឿងសប្បាយ និងមានអារម្មណ៍រវើរវាយ ដែលវានឹងធ្វើឱ្យយើងគ្មានពេលរៀនសូត្ររហូតដល់ដើរថយក្រោយ ឬដើរយឺត ឬដើរមិនទៅមុខ។

យុវជនដែលចេះគ្រប់គ្រងចិត្តខ្លួនឯងបានទាំងខ្លួននៅវ័យក្មេង គឺជាមនុស្សអស្ចារ្យខ្លាំងបំផុត។ យុវជនបែបនេះហៅថា “មនុស្សចាស់ទុំ”។ មនុស្សចាស់ទុំមានន័យថា ពុំរំជើបរំជួលនឹងរឿងរ៉ាវគ្រប់យ៉ាងដែលបានកើតឡើងចំពោះខ្លួនឡើយ។ បើខ្លួនមានចំណេះដឹង ក៏គ្មានចិត្តអំនួតដែរ។ បើខ្លួនចាញ់ប្រៀបអ្នកដទៃ ក៏ពុំអស់សង្ឃឹមដែរ។ បើខ្លួនជោគជ័យ ក៏ពុំដាច់បង្ហៀរដែរ។ ចិត្តនឹងន ចិត្តមានជំហរ ចិត្តស្ងប់ ចិត្តដែលអត់ធ្មត់ ចិត្តដែលប្រឹងប្រែងដើរទៅមុខជាមួយនឹងបុព្វហេតុនៃជីវិតត្រឹមត្រូវ៕

“There is a wisdom of the head, and a wisdom of the heart.” – Charles Dickens

____

Cr. “ប្រតិទិនទស្សនៈ ២២២ថ្ងៃ

សាំងមួយលីត​ #ជីវិតមនុស្សម្នាក់

យប់ម្សិលមិញ​ ចេញពីចាក់កុនគណបក្សវិញម៉ោងប្រហែល១១យប់ខ្ញុំបើកឡានត្រឡប់មកផ្ទះវិញ​ មកដល់ភូមិពារា​ម ឃុំពារាម​ ទឹកដីស្រុកបាទី​ ឃើញប្ដីប្រពន្ធពីរនាក់​ ប្រពន្ធដេកដួលលើកណ្ដាលផ្លូវលំ​ ​ចំណែកប្ដីស្រែកយំឱបប្រពន្ធ ខ្ញុំឃើញគាត់ដំបូងស្មានតែគាត់ទើបតែដួលម៉ូតូភ្លាមៗ​ ព្រោះឃើញដេកដួលលើផ្លូវនិងអត់មានអ្នកណាមួយក្នុងភូមិនេះចេញមកមើលសោះ​ ខ្ញុំឈប់ឡានមើលគាត់ស្រាប់តែគាត់ស្រែកយំសំពះខ្ញុំឲ្យជួយប្រពន្ធគាត់ផង​ ហើយគាត់បន្តថាប្រពន្ធគាត់ឈឺធ្ងន់ជាជំងឺបេះដូង​ គាត់ដឹកប្រពន្ធទៅពេទ្យតែម៉ូតូអស់សាំង​រលត់ទៅមុខលែងរួច​ ហើយគាត់រត់ទៅដាស់ម្ចាស់ផ្ទះលក់ចាបហួយដែលមានលក់សាំងផង​ ស្រាប់តែគេមិនចេញលក់ឲ្យគាត់សោះ​ ខ្ញុំស្ដាប់គាត់មិនទាន់ទាំងចប់ត្រង់ចំណុចនេះផងអារម្មណ៍រុញរា ខ្ញុំឲ្យទៅស្រែកដាស់ហៅអ្នកលក់ហ្នឹងភ្លាមៗ​ ខ្ញុំស្រែកអស់ពីពោះ​ ​គោះរបងដែកផ្ទះផង​ស្រែកផង​ សំឡេងស្រែកនិងគោះក៏ខ្លាំង​ ចំណែកសំឡេងឆ្កែព្រុះរំពងពេញភូមិក៏រឹតតែខ្លាំង​ តែនៅអ្នកម្ចាស់ផ្ទះនេះមិនចេញមកសោះ​ ខ្ញុំស្រែកហៅទាំងអ្នកភូមិក្បែរហ្នឹងដែលមានផ្ទះជាប់គ្នាចាក់ស្រេះ​តែសូម្បីតែម្នាក់ដែលចេញមកមើលក៏គ្មានដែរ​ ខ្ញុំស្រែកអស់ចិត្ត ខ្ញុំវិលមកសួរប្ដីគាត់វិញថាពូអស់សាំងហើយស្រែកហៅគេប៉ុន្មាននាទីហើយ​ គាត់ថាប្រហែលមួយម៉ោងជាងហើយ​ ខ្ញុំឮហើយថែមទាំងឃើញបែបហ្នឹងផ្ទាល់ភ្នែក​ ខ្ញុំទប់អារម្មណ៍ជាមួយម្ចាស់ផ្ទះហ្នឹង​ ជាមួយអ្នកភូមិហ្នឹងអត់ចង់បានសោះ​ ម៉េ​ចក៏មនុស្សនេះម៉េចអ្នកភូមិនេះអាត្មានិយមម្លេះ​ ម៉េចក៏ដាច់ចិត្តទុកឲ្យមនុស្សម្នាក់ឲ្យដេកស្លាប់​ ដែលគ្រាន់តែសាំងមួយលីតយើងអាចសង្គ្រោះគាត់បានសោះ​ ម៉េចមិនចេញមកមើលជួយរកមធ្យោបាយជួយគាត់ផងទៅ​ ខ្ញុំរើឥវ៉ាន​ទំលាក់ដើម្បីដឹកគាត់ទៅពេទ្យ និង​រកអ្វីបូមសាំងឡានខ្ញុំចាក់ម៉ូតូគាត់អត់បានសោះតែប្ដីគាត់ស្រែកយំមកថាក្មួយអើយមិនបាច់ទេព្រោះប្រពន្ធគាត់ផុតតាំងពីក្មួយអត់ទាន់មកដល់ម្លេះ។​ ខ្ញុំមើលមុខគាត់ចំម្ដងទៀតទើបខ្ញុំស្គាល់ថាគាត់ជាអ្នកលក់បង្អែមនៅមុខសាលា​អតីតវិទ្យាល័យខ្ញុំរៀនគឺសាលា១មិថុនា​ ប្ដីឈ្មោះម៉ោង​ ប្រពន្ធឈ្មោះសាវឿន(អត់សូវច្បាស់ឈ្មោះប្រពន្ធ)ហើយគាត់ជាសកម្មជនរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិចាស់ឆ្នាំ​ រស់នៅក្នុងភូមិក្រាំងក្រចាំ​ង ឃុំពារាម​ស្រុកបាទី​ ខេត្តតាកែវ។​ខ្ញុំក៏លើកសពប្រពន្ធគាត់ដាក់លើឡានទីកូដឹកកុនពណ៌ក្រហមរបស់ខ្ញុំ​ ដើម្បីដឹកគាត់ទាំងពីរនាក់មកផ្ទះគាត់វិញទាំងអារម្មណ៍មិនអស់ចិត្តនឹងផ្ទះលក់សាំងនិងអ្នកភូមិហ្នឹងសោះមួយម៉ោងជាងនៃការស្រែកដង្ហើយហៅឲ្យគេជួយប្រពន្ធ​ អត់មានអ្នកណាម្នាក់យកសំឡេងដែលចូលក្នុងត្រចៀក​រុញឲ្យចូលក្នុងបេះដូង​ ច្រានខ្លួនឲ្យចេញមកមើលគាត់សោះ៕

រូពភាពហ្វេសបុក

ទ្រព្យសម្បត្តិ​ជាតិ​គឺ​ជា​ភាព​រឹងមាំ​របស់​យុវជន​

”​ទ្រព្យសម្បត្តិ​ពិតប្រាកដ​របស់​ប្រទេស​ជាតិ​មួយ​ គឺមិនមែនវាស់ដោយមាសប្រាក់នោះទេ​ តែវាស់កំណត់ដោយការសិក្សាអប់រំរបស់យុវជន​ គតិបណ្ឌិតរបស់ប្រជាជន​ និងភាពរឹងប៉ឹងមាំមួនរ​បស់យុវជនក្នុងប្រទេសនោះ”។

យុវជន​ខ្សោយ​ គឺស្មើនឹងសង្គមអន់ថយ​ តែយុវជនខ្លាំង​ គឺស្មើនឹងគ្រាប់ពេជ្រមានតម្លៃបំផុតរបស់សង្គម។ យុវជន​ខ្សោយ​ គឺស្មើនឹងបំណុលសង្គម​ ហើយយុវជនខ្លាំង​ គឺស្មើនឹងទ្រព្យសង្គម។ បើស្រឡាញ់សង្គមត្រូវប្រើបេះដូង​ តែបើចង់ជួយសង្គម​ គឺត្រូវ​ប្រើចំណេះដឹង។

- [ ] សម្តី​យុវជន​ទាំង​ឡាយដែល​និយាយ​ថាស្រឡាញ់សង្គម​ ឬចង់ជួយសង្គមជាតិនឹងក្លាយទៅជាសំរាមតាមផ្លូវដែលឥតប្រយោជន៍​ ឬក្លាយជាលូរបង្ហូរទឹកស្អុយ​ ប្រសិន​បើ​សម្តី​យុវជន​ទាំង​នោះនៅតែល្អជាងការប្រតិបត្តិជាក់ស្តែង។ បើចង់ជួយសង្គមគឺត្រូវប្រើចំណេះដឹង​ គឺមានន័យថាយុវជនត្រូវមានមូលដ្ឋានគ្រឹះរឹងមាំ​ មានការ​តាំងចិត្ត​សិក្សា​ខ្ពស់​ មានឧត្តមគតិស្នេហាជាតិពិត​ ស្នេហា​ទឹក​ដីប្រាកដ​ និងមានឆន្ទៈបម្រើប្រជាជន​ នោះជាតិនឹងរឹងមាំជាក់ជាមិនខានឡើយ។ ”កុំវក់វីនឹងរឿងឥត​ប្រយោជន៍​ពេក​ ឬបណ្តែតបណ្តោយខ្លួនពេក”។

Cr. ប្រតិទិន​ទស្សនៈ​៣៦៥ថ្ងៃ

រស់តាមរបៀបយើង

មនុស្សដែលទុកប្រអប់មាត់អ្នកដទៃជារបស់សំខាន់ គេនឹងបាត់បង់សេរីភាពខ្លួនឯង ។ មនុស្សដែលទុកការយល់ឃើញរបស់អ្នកដទៃមកលើខ្លួនឯងជារបស់សំខាន់ គឺជាមនុស្សដែលរត់តាមបបូរមាត់អ្នកដទៃ ។ ដរាបណាយើងនៅតែមិនស្គាល់ខ្លួនឯង យើងនៅតែរស់ក្នុងផ្នត់គំនិតអ្នកដទៃរហូត រត់បបូរមាត់គេរហូត ។

ជីវិតគឺជារបស់យើង យើងចង់ធ្វើអីជាសិទ្ធិយើង កុំឱ្យតែប៉ះពាល់ប្រយោជន៍អ្នកដទៃ វាគ្រប់គ្រាន់ពេកហើយសម្រាប់ភាពជាមនុស្សល្អម្នាក់ ។ ការយកចិត្តទុកដាក់ ការខ្វល់ខ្វាយពីការគិតរបស់អ្នកដទៃច្រើនពេក វាបានត្រឹមតែធ្វើឱ្យយើងហត់នឿយឥតអំពើទៅវិញទេ ។

វាពិតជាល្អណាស់ ការដែលយើងចេះស្ដាប់អ្នកដទៃ ហើយវារឹតតែល្អបំផុតនៅពេលនរណាម្នាក់និយាយចង់ឱ្យយើងល្អ ប៉ុន្ដែរាល់សម្ដីដែលយើងរើសយកមកគិត យើងត្រូវចេះថ្លឹងថ្លែង ដ្បិតសម្ដីខ្លះគឺចង់តែប៉ែងជើងរបស់យើងប៉ុណ្ណោះ ។

ស្គាល់ខ្លួនឯងឱ្យច្បាស់ ថាយើងជាមនុស្សបែបណា ។ ប្រើការគិតឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ថាសម្ដីបែបណាដែលគួរតែរើសយក ហើយសម្ដីបែបណាដែលគួរតែបំភ្លេចចោល ។ នៅពេលដែលយើងស្គាល់ខ្លួនឯងច្បាស់ នោះយើងនឹងលែងវង្វេងនឹងការយល់ឃើញរបស់អ្នកដទៃទៀតហើយ ។ កុំរស់ក្នុងប្រអប់មាត់គេ ចូររស់ក្នុងសេរីភាពខ្លួនឯង ។ កុំខ្វល់ពីការវាយតម្លៃ ចូររស់ក្នុងរង្វង់នៃភាពត្រឹមត្រូវ ៕

_____________________

Cr. ប្រាជ្ញាជីវិត